News & Events

2022թ․ դեկտեմբերի 12-ին լրացավ գիտության ականավոր գործիչ 
Էմիլ Հայկի Միրզաբեկյանի ծննդյան 100 -ամյակը
 
Էմիլ Հայկի Միրզաբեկյանի ծննդյան 100 -ամյակին էր նվիրված նաև սեպտեմբերի 27-29 ՌՖԷԻ կողմից կազմակերպած միջազգային գիտաժողովը՝ http://www.irphe.am/?q=conference  
 

Է.Հ.Միրզաբեկյանը ծնվել է 1922թ. դեկտեմբերի 12-ին, Երևանում հանրապետության վաստակավոր բժիշկների ընտանիքում£ Միջնակարգ դպրոցն ավարտելուց հետո 1940թ. զորակոչվել է Կարմիր Բանակ£ Հայրենական Մեծ պատերազմի սկզբում   Է. Միրզաբեկյանը հրետանային ուսումնարանի կուրսանտ էր, իսկ 1942 թվից նա մասնակցել է ռազմական գործողություններին  Անդրկովկասյան, ապա Հարավային ռազմաճակատներում£ Նրա մարտական ուղին ծանր վիրավորվելուց հետո ավարտվել է Հունգարիայում 1945 թ.: Պատերազմում դրսևորած արիության  և սխրագործությունների համար պարգևատրվել է Կարմիր Աստղի և Հայրենական Պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշաններով£

            Հայրենական Մեծ Պատերազմի ավարտից հետո Է.Միրզաբեկյանը զորացրվել է և, վերադառնալով Երևան ընդունվել է Երևանի պետական համալսարանի ‎ֆիզիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետ£ 1950թ. ավարտելով համալսարանը, աշխատանքի է անցել Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտում£ Հաջորդ տարվա դեկտեմբերին նա ընդունվել է այդ ինստիտուտի ասպիրանտուրան և գործուղվել է ԽՍՀՄ ԳԱ աշխարհահռչակ Պ.Ն.Լեբեդևի անվան  Ֆիզիկայի ինստիտուտ£ 1953-1955 թ.թ. նույն ինստիտուտում աշխատել է որպես կրտսեր գիտաշխատող£ 1955 թ. Է. Միրզաբեկյանը, վերդառնալով  Երևան, աշխատանքի է անցել Բյուրականի աստղադիտարանում, սկզբում որպես կրտսեր, ապաª ավագ գիտաշխատող, իսկ 1958-1960 թ.թ.ª ռադիո‎ֆիզիկայի բաժնի վարիչ£

            Հաշվի առնելով ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի աճող դերը գիտության և արդյունաբերության մեջ  Հայաստանի Գիտությունների ակադեմիայի նախագահ Վ.Հ.Համբարձումյանի և Է.Հ.Միրզաբեկյանի նախաձեռնությամբ 1960 թ. հիմնվում է Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտը (ՌՖԷԻ), որի տնօրենը մինչև իր կյանքի վերջը եղել է  Է.Հ.Միրզաբեկյանը: Համախմբելով իր շուրջը տաղանդավոր երիտասարդ գիտնականների նա հիմնել է գերբարձր հաճախությունների ռադիոֆիզկայի գիտական դպրոցը, որը մեծ ճանաչում և հեղինակություն է ստացել ԽՍՀՄ-ում: Դրա վառ ապացույցն են ՌՖԷԻ-ում անցկացվող ավանդական համամիութենական և միջազգային գիտաժողովները, որոնց մասնակիցներն էին Երկրի առաջատար մասնագետները:  

Է. Միրզաբեկյանի գիտական աշխատանքները նվիրված են գերբարձր հաճախությունների տիրույթի գերզգայուն ռադիոընդունիչ համակարգերի ուսումնասիրությանը և կիրառմանը£ Նրա կողմից առաջարկվել է ԳԲՀ ազդանշանի  մոդուլման սկզբունքորեն նոր՝ բևեռացման փոփոխությամբ մոդուլման մեթոդը, որը թույլ տվեց զգալիորեն բարձրացնել ընդունիչի զգայունությունը բևեռացված կոմպոնենտի հանդեպ և ընդունել շատ թույլ բևեռացված ազդանշաններ ուժեղ չբևեռացված ֆոնի վրա: Այդ մեթոդի հիման վրա ստեղծված ռադիոմետրը առաջին սարքն էր 3,2 սմ ալիքի երկարության ռադիոճառագայթման բևեռացման աստիճանի չափման համար, նրա զգայունությունը այդ  ճառագայթման  հանդեպ  50 անգամ բարձր էր՝ համեմատած այլ նման սարքերի հետ: Նրա օգնությամբ նոր արդյունքներ էին ստացվել Արեգակի ռադիոճառագայթման վերաբերյալ: 

Է.Հ.Միրզաբեկյանի մյուս աշխատանքները նվիրված են  ԳԲՀ էլեկտրամագնիսական ալիքների ճշգրիտ փուլաչափման ուսումնասիրմանը և կիրառմանը:  Նրա կողմից առաջարկված փուլերի տարբերության և նրանց փոքր փոփոխությունների նոր մեթոդը հնարավորություն տվեց ստեղծել բևեռաչափային ինտերֆերենցիոն սարքերի նոր դաս ռադիոլոկացիայում օգտագործման համար:

Է.Հ.Միրզաբեկյանի  ղեկավարությամբ և անմիջական մասնակցությամբ ՌՖԷԻ-ում մշակվել և ստեղծվել են ռադիոալեհավաքների բնութագրերի հետազոտման ռադիոաստղգիտական մեթոդներ և համապատասխան սարքավորումներ: Ստեղծված ԳԲՀ ընդունիչ համակարգերը գործնական լայն կիրառություն են գտել տարբեր բնագավառներում, մասնավորապես, տիեզերական հետազոտություններում, Երկրի հեռազննման, կենսաբանության և այլ ոլորտնեհրում:

            Է.Հ.Միրզաբեկյանի ղեկավարությամբ Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտը դարձել էր ԽՍՀՄ առաջատար կազմակերպություններից մեկը, որը  1960-ից սկսած կատարել է մի քանի տասնյակ կարևորագույն աշխատանքներ ԽՍՀՄ կառավարության հատուկ որոշումներով, ապահովելով  տիեզերքի ուսումնասիրության և  պաշտպանության խնդիրների լուծման համար օգտագործվող հեռավոր հաղորդակցության բոլոր ալեհավաքային  համալիրների ճշգրիտ աշխատանքը:         

             

            Գիտական հասարակությունը ճանաչում էր  Է. Միրզաբեկյանին որպես գիտնականի, որը մեծ ուշադրություն էր դարձնում երիտասարդ գիտական կադրերի դաստիարակմանը£ Նրա նախաձեռնությամբ և անմիջական մասնակցությամբ Երևանի պետական համալսարանում ստեղծվեց ռադիո‎ֆիզիկայի ֆակուլտետը£ 

1971 թ. Է.Միրզաբեկյանը ընտրվել է ՀԽՍՀ ԳԱ թղթակից-անդամ, 1974 թ. ակադեմիկոս: Նույն տարում նրան շնորհվել է ՀԽՍՀ Գիտության և տեխնիկայի վաստակավոր գործչի կոչում£ 1974-1976 թ.թ. նա ՀԽՍՀ ԳԱ ‎ֆիզիկատեխնիկական գիտությունների  և մեխանիկայի բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղարն էր, ՀԽՍՀ ԳԱ նախագահության անդամ, 1976 թ. ՀԽՍՀ ԳԱ փոխպրեզիդենտ£ Երկարատև բեղմնավոր աշխատանքի համար բազմավաստակ գիտնականը պարգևատրվել է Հոկտեմբերյան Հեղափոխության Շքանշանով£   

            Կարճատև ծանր հիվանդությունից հետո Է.Հ.Միրզաբեկյանը մահացավ 1980 թ.  կյանքի 58-րդ տարում:

Նրա կողմից դրված գիտական ուղղությունները հաջողությամբ շարունակվել են իր աշակերտների ջանքերով՝ իրականացվել են մի շարք կարևոր նախագծեր  տիեզերական հետազոտությունների տարբեր ծրագրերում, մասնավորապես «Պրիրոդա», «Վեգա», «Օկեան», «Մետեոր», «Միր»:

Այսօր էլ նրա հոգեզավակ ՀՀ ԳԱԱ Ռադիոֆիզիզկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտի հստակ զարգացումը ակադեմիկոս Էմիլ Հայկի Միրզաբեկյանի լավագույն հիշատակն է: